Povodom 70. godišnjice Sporazuma o vojnoj pomoći između SAD i Jugoslavije danas je u holu Skupštine Srbije otvorena izložba fotografija o vremenu kada su tadašnje oružane snage opremljene američkim avionima, tenkovima, topovima, vozilima i drugim naoružanjem.
Zahvaljujući se Institutu za savremenu istoriju koji je organizovao izložbu “Hladnoratovsko savezništvo: Američka vojna pomoć Jugoslaviji, 70 godina od početka”, ambasador SAD u Srbiji Entoni Godfri je istakao da Amerika i Srbija i danas imaju čvrsto vojno partnerstvo i da saradnja na polju bezbednosti počiva na zajedničkim tradicijama i zajedničkim zazovima.
Sporazum sa Amerikom je potpisan 14. novembra 1951. godine, u vreme Hladnog rata i loših odnosa Jugoslavije sa SSSR-om, a kako je objasnio autor izložbe istoričar Bojan Dimitrijević vrednost sporazuma je bila 800 miliona dolara i na osnovu njega je is SAD u Jugoslaviju stiglo više od 600 borbenih aviona, 1.000 tenkova, 1.000 artiljerijskih oruđa, 20.000 vozila, kao i druga oprema.
"Jugoslovenska vojska je bila uključena u zajedničko planiranje SAD i NATO u Evropi sve do 'tršćanake krize', a najvažnije je da je dobila naoružanje - od automata, tenkova, specijalne opreme do avijacije i tehnike", naglasio je Dimitrijević.
To je, po njegovom mišljenju, izdiglo jugoslovensku armiju i učinilo je respektabilnom oružanom silom u odnosu na zemlje takozvane narodne demokratije.
Sa druge strane, posle sukoba Tita i Staljina, u Americi je ocenjeno da su jugoslovenske jedinice dobrodošle na jugu u slučaju sovjetske agresije i zato je, po rečima Dimitrijevića Jugoslavija bila jedina od komunističkih zemalja koja je uključena u taj projekat i "faktički je jednom nogom bila u NATO".
Taj program je tipično hladoratovsko savezništvo, nastavio je Dimitrijević i podsetio da je u drugoj polovini pedesetih godina Josip Broz Tito jednostrano prekinuo tu pomoć, posle izmirenja sa SSSR i prvih poseta Aziji i Africi.
Kako je istakao potpredsednik Vlade i ministar prosvete Branko Ružić neke ključne momente u istoriji ne treba zaboravljati.
Kroz istoriju imamo ili smo imali raznih oscilacija u odnosima sa SAD, a ni te stvari ne treba zaboravljati, jer je i to deo istorije, rekao je Ružić i ocenio da su isporuke američke vojne pomoći u vreme hladnog rata omogućile kvalitativni i kvantitativni razvoj Jugoslovenske armije.
"Mi smo se kao država uključili u program zajedničke pomoći SAD, Velike Britanije i Francuske, prema veoma preciznim i jasno definisanim potrebama, koje je definisala Jugoslovenska armija. U to vreme smo postali pridruženi član NATO i bili smo uključeni u plan odbrane Evrope od eventualne sovjetske agresije", ukazao je Ružić.
